Theo Thuyết văn, chữ 才 tài là chữ tượng hình, nét sổ (丨) biểu trưng cho thân cây xuyên qua nét ngang (一 ) biểu trưng cho mặt đất. Tính chất biểu ý của chữ 才 tài là cỏ cây bắt rễ từ lòng đất, bắt đầu nảy cành, đơm chồi, khoe lá. Từ đó chuyển nghĩa thành sự mở đầu, nguyên thủy. Sau đó lại chuyển thành nghĩa chỉ tài năng, năng lực, tài hoa. Mối liên hệ giữa các nghĩa này thể hiện ở chỗ, người tài, có năng lực phải biết sáng tạo, khai sáng ra cái mới lạ, độc đáo. Chữ 材 tài nghĩa gốc là cây thân gỗ, gỗ, chuyển thành nghĩa là nguyên vật liệu. Người xưa sống chủ yếu dựa vào rừng, gỗ được dùng làm nguyên vật liệu phục vụ rất nhiều phương diện đời sống. Về sau, chữ 材 tài lại chuyển thành nghĩa là tài năng, người hiền tài. Hán ngữ đại tự điển giải thích rằng, tài là chất (材,质也 tài, chất dã). Gỗ có tính chất dài ngắn, to nhỏ, cong thẳng, cương nhu khác nhau. Điều đó cũng ví như con người có kẻ giỏi văn, có kẻ giỏi võ, có người thông minh, người ngu xuẩn. Trong xã hội có quân tử, tiểu nhân, có mưu thần, chí sĩ, có quan võ, quan văn… Vì vậy, hai chữ 才 tài và 材 tài có chung một nghĩa phái sinh chỉ người có năng lực vượt trội. Theo Tiêu Khởi Hồng, chữ 才 biến đổi nét phảy (丿) thành nét chấm (丶) sẽ thành chữ (寸) nghĩa là cánh tay, tay biểu trưng cho kỹ thuật, kỹ nghệ, sự khéo léo. Người có tài phải nắm bắt được phép tắc xã hội và quy luật của tự nhiên để có được cách xử trí khéo léo, giỏi giang. Chữ 材 tài lại chung âm đọc với chữ 財 tài (của cải, tiền bạc). Người có năng lực, tài ba sẽ có khả năng tạo ra của cải vật chất, không chịu đầu hàng trước trở ngại, khó khăn. Đánh giá về vai trò của người có tài trong xã hội, tiếng Việt có câu: hiền tài là nguyên khí quốc gia. Trong Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi viết: cỗ xe cầu hiền còn cấp cấp để dành phía tả. Chữ 才 tài cũng đáng để chúng ta chọn trong ngày hội xin chữ đầu năm.
Mặc Vương
Hãy email cho Mặc Vương khi các bạn có thắc mắc gì trong lĩnh vực này, Mặc Vương sẽ trả lời trong vòng 24 giờ, thật đấy!