Như Ý – Cát Tường thực ra là gì?

Trong tâm niệm của mỗi người, nhắc tới “Như Ý” là nói đến những gì tốt lành (Cát Tường) mong gì được nấy, cầu được ước thấy, vậy nên “Như ý cát tường”, “Vạn sự như ý” là mong ước, lời chúc tốt đẹp ta cầu cho gia đình mình, dành tặng cho bằng hữu người thân mọi sự đều được mãn nguyện mỗi khi Tết đến Xuân về.

Khái niệm “Như ý” chắc cũng không có gì đáng bàn nếu không có vấn đề gốc gác của nó vốn là danh xưng của một “vật” có giá trị văn hóa, nghệ thuật, lịch sử lâu đời, đó chính là cái “Như ý”.

Tên gọi “Như Ý” chính thức xuất hiện ở Trung Hoa lần đầu tiên cách đây khoảng 1640 năm, trong một cuốn sách mang tên “Thập di ký” do tác giả Vương Gia thời Tấn soạn.

Hình ảnh của “vật” có tên gọi trên xuất hiện trong một bức tranh bích họa khoảng giữa thời Đường vẽ đức Văn Thù Bồ Tát. Trong bức tranh đó, Văn Thù Bồ Tát dáng vẻ uy nghi thông tuệ ngồi trên Liên Hoa Bảo Tháp, tay cầm một vật dài, đầu có hình cong như bàn tay.

Hình tượng ban đầu của “Như Ý” mang thông điệp rõ ràng tượng trưng cho trí tuệ và hiểu biết, đó chính là quyền năng của đức Văn Thù Bồ Tát.

Trong quá trình tìm hiểu nghiên cứu về lai lịch của chiếc “Như Ý”, người ta xác định nó có mối liên hệ mật thiết với một loại tích trượng (vì có hình bàn tay nên cũng gọi là trảo trượng) có xuất xứ tận bên Ấn Độ, là pháp cụ tùy thân sử dụng hàng ngày của các vị sư thời cổ đại, tiếng Phạn gọi là Anuruddha, nghĩa là “Vô diệt” hoặc là “Vô bần”.

Vật có hình dạng tương đồng cũng được tìm thấy ở quê nhà của Khổng Tử là Khúc Phụ, thuộc tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc có niên đại ở vào cuối thời Chiến Quốc.

Vật “Như Ý” được tìm thấy đó khắc chạm hình bàn tay, dài khoảng 40 cm có chạm hoa văn mây, được làm từ răng động vật.

Ngoài ra, những vật có hình dạng tương tự như trên cũng được tìm thấy và lưu giữ trong kho tàng văn hóa truyền thống của Nhật Bản.

Theo thời gian, cùng với quá trình phát triển của văn hóa và xã hội, ý nghĩa biểu trưng của “Như Ý” cũng thay đổi theo ý nguyện của con người giống như chính tên gọi của nó.

Hình dáng của “Như Ý” cũng được cách điệu phong phú và ngày càng đẹp đẽ, thường trang trí đục chạm chữ nghĩa hay các hình tượng tốt lành của Phúc – Lộc – Thọ.

Chất liệu có khi được đẽo từ gỗ quí, chạm bằng ngọc, san hô hay đúc bằng vàng ròng, sau đó được cẩn ngọc trai hay các vật liệu quý, được sử dụng trong Hoàng cung hoặc quan phủ như là biểu tượng của quyền uy và ân sủng.

Trong Hoàng cung, “Như Ý” càng được làm phức tạp công phu, vật liệu càng quí báu thì càng tôn vinh địa vị cao quí tương ứng của chủ nhân.

Trong một số nghiên cứu về văn hóa sau này còn cho rằng, “Như Ý” có khi còn là hình tượng của Dương trong quan hệ Âm Dương, mang ẩn ý về sự phồn thực, là nguyện ước về sự sinh sôi nảy nở giống nòi.

“Như ý” trong các thời kỳ Đường, Tống, Minh sau này trở thành vật dụng phổ biến của các bậc tu hành trong cả Phật giáo và Đạo giáo, cũng là vật tùy thân ưa thích của giới văn nhân.

Đến triều Thanh, “Như Ý” còn được sử dụng như một tín vật quan trọng trong nghi lễ kết hôn ở trong Hoàng Cung.

Một số Hoàng đế triều Thanh khi mở yến tiệc chiêu đãi quần thần thường dùng “Như Ý” để ban thưởng cho người có công, có lúc lại tặng “Như Ý” cho tướng lĩnh trước khi ra trận với hàm ý mong xuất sư được thành công toại nguyện, ngoài ra việc trao tặng “Như Ý” cho các sứ thần và vua chúa các nước khác cũng khá phổ biến.

Trong bộ “Tứ khố toàn thư” còn ghi chép lại rõ ràng cả việc vua Càn Long tặng An Nam sứ thần, phó sứ và tùy tùng một số vật quí như Ngọc Quan Âm và “Như Ý” làm bằng ngọc, đây cũng có lẽ là văn hiến xác thực nhất về sự xuất hiện của “Như Ý” ở Việt Nam ta.

Trong ngôn ngữ, khái niệm “Như Ý – Cát Tường” đã được Việt hóa với ý nghĩa là “tốt đẹp, cầu được ước thấy”, còn vật thiêng “Như Ý” cũng thực sự xuất hiện khá nhiều ở Việt Nam ta trong thời gian gần đây, có khi được đục bằng gỗ rất công phu tỷ mỷ, có khi chạm bằng đá ngọc kết hợp với kệ gỗ quí chế tác cẩn thận, trở thành một cặp “mộc thạch” đặt trên bàn.

Bước sang những năm cuối của thế kỷ trước cho đến nay, khi mà sự phát triển bùng nổ về kinh tế khiến ý nghĩa văn hóa của “Như Ý” cũng thay đổi rõ rệt, nguyện vọng khát khao làm giàu của mỗi cá nhân dẫn đến việc hình tượng “Như Ý” dần trở thành một biểu tượng linh thiêng cầu Lộc cầu Tài.

Đặc trưng này càng thể hiện rõ khi “Như Ý” có lúc đi kèm với hình tượng thần Lộc Tinh trong ba vị “Tam đa” Phúc Lộc Thọ, có khi lại được đúc cùng với tượng Di Lặc Bồ tát.

Trong hình tượng mà dân ta vẫn gọi là “Phật Di Lặc” hiện nay thường thấy là một vị thân hình đẫy đà, vai gánh tiền vàng, tay cầm “Như Ý”, miệng cười viên mãn, thường hay đi kèm với dòng chữ “Kim ngọc mãn đường” (Vàng Ngọc đầy nhà), đây thực chất là một biểu tượng cho sự May Mắn, Tài Lộc và Hạnh Phúc trong nguyện ước của mỗi người.

Tác phẩm Như ý cát tường của Mặc vương được viết bằng Lệ thư, xin mời các quý Thư hữu và các bạn cùng thường thức tại đây: Như ý cát tường

Cám ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết này.
Hãy email cho tôi khi các bạn có thắc mắc gì trong lĩnh vực này, tôi sẽ trả lời trong vòng 24 giờ, thật đấy!